Ortak müdahale piyasaları 'yatıştırdı', ya sonra???

ABD Merkez Bankası başta olmak üzere önde gelen 6 merkez bankası, aldıkları müdahale kararıyla deyim yerindeyse piyasaları 'yatıştırdı'. 1 Ekim 2008'de Lehman Brothers'in batmasından kısa bir süre sonra, alınan karar çerçevesinde yaratılan kredi imkanları dünya finans sisteminin erimesinin önüne geçmişti. O dönemde attığı tüm adımları 'Asya piyasaları açılmadan önce (Before the Asia opens)' prensibi çerçevesinde kuşluk saati açıklayan ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke, bu defa da Wall Street'in açılmasına 1 saat kala ortak müdahale kararını açıkladı. Swap faizlerinde 50 baz puanlık indirim kararı, gelişmiş ülkelerin finans sisteminde kırılmaya karşı önleyici bir adım olarak nitelendirilebilir. Avrupa bankaları dolar cinsinden 2 trilyonluk borç servisini yapmakta güçlükler yaşarken, Avrupa bankalarına fon imkanının yeniden artırılması hedefleniyor. Derecelendirme kuruluşu Fitch'in verilerine göre, ABD fonları Fransız bankalarına sağladığı likiditeyi yüzde 69, Alman bankalarına sağladığı miktarı ise yüzde 50 azaltmış durumda.

NEDEN AŞIRI TEPKİ?

Piyasaların müdahaleye verdiği aşırı tepki ise son dönemde birbiri ardına gelen olumsuz haberlerle bozulan morallerin iyileşmesi şeklinde de değerlendirmek mümkün. Nobel ödüllü ekonomist Paul Krugman, "Bernanke elbette Avrupa'ya destek verecekti, swap faizlerindeki indirimin teknik bir niteliği var, başka bir özelliği yok" derken, bu gelişmenin yeni başka gelişmelerin habercisi olup olmadığını soruyor. Gerçekten de bir anda, ortak müdahale 'altın vuruşu' ile krizdeki Avrupa köşeyi dönmeyi başardı mı? Yoksa İtalya'nın 10 yıllık tahvil faizleri hala yüzde 7'nin üzerinde, Alman tahvil faizleri negatifte değil mi? Unutmayalım, para, sadece teskin eder, tedavi etmez.

Yunanistan beklediği yardıma Kasım'da ulaşacak

Yunanistan, Kasım ayı başında beklediği kredi yardım dilimine ulaşacak. Avrupa Birliği, Avrupa Merkez Bankası ve Uluslararası Para Fonu temsilcileri tarafından yapılan ortak açıklamada, Kasım ayının ilk günlerinde Yunanistan'ın 8 milyar Euro'luk yardım alabileceği kaydedildi. Yunanistan'a verilecek kredi diliminin 5.8 milyar Euro'luk bölümü Avrupa Birliği üyelerinden, 2.2 milyar Euro'luk bölümü Uluslararası Para Fonu'ndan sağlanacak. Troyka açıklamasında, yardım planına kamu sektörü yanında özel sektör katılımının da beklendiği ifade edilirken, özel sektör katılımını sağlayacak Avrupa Kurtarma Fonu'nun 21 Temmuz'da alınan kararlar çerçevesinde hayata geçirilmesinin hedeflendiği vurgulandı. Troyka açıklamasını değerlendiren Yunanistan Maliye Bakanı Evangelos Venizelos, açıklamanın olumlu ve dengeli olduğunu söyledi. Venizelos, "Reformlardaki gecikmeyi telafi etmekte kararlıyız. 23 Ekim'de yapılacak AB zirvesi öncesinde gerekli tedbirleri alacağız" dedi. Yunanistan Maliye Bakanı, 2012 mali hedeflerine ulaşılacağını da sözlerine ekledi.

IMF'ten Avrupa'ya hızlı müdahale çağrısı

IMF Avrupa Direktörü Antonio Borges, Avrupa ülkelerinin güven krizini frenlemek üzere hızla bankaları sermayelendirmeye yönelmesini istedi.

IMF, Euro Bölgesi tahvillerini almaya hazır

Uluslararası Para Fonu, Avrupa borç krizinin derinleşmesi karşısında daha etkin şekilde devreye girmesi hazırlanıyor. Avrupa ekonomisine yönelik bölgesel raporu açıklayan IMF Avrupa Direktörü Antonio Borges, IMF'nin piyasalara güven vermek üzere Euro Bölgesi ülkelerinin tahvillerini almak için devreye girmeye hazır olduğunu söyledi. AB Komisyonu'nun ekonomiden sorumlu üyesi Olli Rehn, haftabaşında yaptığı açıklamada, AB maliye bakanlarının bankaların yeniden sermayelendirilmesini görüştüğünü söylemişti. Fransa ve Belçika hükümetleri Dexia bankasına mevduat güvencesi verirken, bankanın likidite ihtiyacının giderileceğini ifade etmişti. IMF Avrupa Direktörü Antonio Borges, Avrupa genelinde bankalara yönelik güven krizinin giderilmemesi halinde zayıflamaya başlayan AB ekonomisinin hızla güç kaybedeceği uyarısında bulundu. Bloomberg'e söyleşi veren Borges, "Piyasalara güven vermenin en hızlı yolu, bankalara sermaye aktarımından geçiyor" dedi.

S&P Yunanistan'ın notunu kırdı, 'temerrüt' dedi

Derecelendirme kuruluşu Standard and Poor's, geçen hafta AB, Avrupa Merkez Bankası ve IMF desteğiyle Yunanistan'a verilen yardıma karşılık; bu ülkenin notunu CCC'den CC'ye indirdi. Kuruluş, yaptığı açıklamada, "Borç yapılandırması nedeniyle seçici temerrüt durumu söz konusu" değerlendirmesinde bulundu. Diğer yandan, Avrupa Merkez Bankası Başkanı Jean-Claude Trichet, Yunanistan'a verilen desteğin bir vadede geri dönüşü olacağını belirterek, "Yunanistan'ın geleceğine yatırım yapıyoruz" dedi. Fransız Le Point dergisine konuşan Trichet, "Yapılan yardımın meyvesini vereceğine inanıyoruz" dedi. IMF, AB ve AMB geçen hafta Yunanistan'a 160 milyar Euro'luk yardım verilmesini kararlaştırmıştı.

IMF, ABD'yi borç tavanı konusunda uyardı

Uluslararası Para Fonu, artan bütçe açıklarına çözüm bulmak üzere ABD ve Avrupa Birliği liderlerine çağrıda bulundu. New York'ta konuşan IMF Başkanı Christine Lagarde, dünya ekonomisinde yeni kırılganlık ve krizlere neden olmamak için ABD ve Avrupa Birliği liderlerinin yüksek ulusal borçlara çözüm bulması gerektiğini söyledi. Lagarde, ABD'nin 14.2 trilyon dolarlık borç tavanının en kısa sürede artırılması için siyasi çözümün bulunması gerektiğini söyledi. IMF Başkanı, "Çözüm bulunmaması, dünya ekonomisinde ciddi sorunlar yaratabilir" derken, bunun diğer ülkelere yeni krizlere yol açabileceği uyarısında bulundu. ABD'nin bütçe açığını düşürecek, güvenilir bir taslak plana ihtiyacı olduğunu belirten IMF Başkanı, "Güçlü plan ülkenin işsizlik sorununa çözüm için katkıda bulunacaktır" dedi. Avrupa Birliği'nin de bütçe açıkları konusunda hızıl hareket etmesini isteyen IMF Başkanı, geçen hafta AB liderler zirvesinde alınan kararların uygulamaya geçirilmesini istedi. AB liderleri, geçen hafta Yunnaistan'a 160 milyar Euro'luk yardım verilmesini kararlaştırmıştı. Yunanistan'ın yardım planına piyasanın yaklaşımının çok karışık olduğunu ifade eden Lagarde, "üstesinden gelinen türbülans yeniden kolaylıkla yeniden belirebilir" dedi.

Moody's Japonya'nın not görünümünü düşürdü

Derecelendirme kuruluşlarının Japonya'ya uyarıları giderek artıyor. Standard and Poor's'un 27 Ocak'ta Japonya'nın kredi notunu AA'dan AA-'ye indirmesi ardından, bir diğer derecelendirme kuruluşu Moody's Japonya'nın not görünümünü durağandan negatife indirdi. Ülkenin AA2 olan kredi notunu teyit eden Moody's, not görünümünün değiştirilmesine gerekçe olarak, borç dinamiklerinde değişiklik olmaması ve hükümetin borç stokunu azaltmak üzere hızlı adım atmaması gerektiğini söyledi. Moody's'in görünümü değiştirmesi olası bir kredi notu indirimi niteliğinde ilk adım niteliğini taşıyor. Halen Moody's'in Japonya'ya verdiği not S&P'nin verdiği notun bir kademe üzerinde bulunuyor. Japonya'nın kamu borcu milli hasılasının yüzde 200'ünün üzerinde bulunurken, bu rakam tüm sanayileşmiş ülkeler arasındaki en yüksek düzeyi ifade ediyor. Moody's açıklamasında, Japon hükümetlerinin kamu borcunu düşürmek üzere yeterince güçlü davranmadığına işaret edildi. Japonya Merkez Bankası Başkanı Maasaki Şirakava da geçen ay yaptığı bir açıklamada, "Hiçbir ülke yüksek kamu açığı vererek açıklar vererek devam edemez" demişti. Japonya Hükümet Sözcüsü Yuiko Edano, mali istikrarın onarılması için çabaların artırılacağını söylerken, "faizler ve yen moody's'in hareketinden etkilenmez" dedi. Japonya'da görünümün değiştirilmesi piyasalara ciddi tepki yaratmadı. Tokyo Borsası'nda Nikkei 225 Endeksi yüzde 1.8 gerileyerek 10 bin 664 puana inerken, Japonya'nın kredi risk sigortası niteliğindeki 5 yıllık CDS'leri 102.3 oldu. KJ

Borç stoku Mayıs sonunda 457.2 milyar TL

Türkiye'nin toplam brüt borcu Mayıs sonu itibariyle 457.2 milyar TL oldu. Hazine verilerine göre, bunun 326.5 milyon TL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden, 130.7 milyon TL'si döviz cinsi borçlardan oluştu. Merkezi Yönetim brüt borç stoku içinde iç borç stoku 340.5 milyar TL'yle toplam merkezi yönetim brüt borcunun yüzde 74.5'ini, dış borç stoku ise 116.6 milyar TL ile yüzde 25.5'ini oluşturdu. 340.5 milyar TL'lik iç borç stoku içerisinde piyasaların payı 283 milyar TL ile yüzde 61.9 olurken, kamu kesiminin iç borç stoku içindeki payı 57.5 milyar TL'yle yüzde 12.6 olarak gerçekleşti. Dış borç stokunun 66.9 milyar TL'sini tahvil, 49.8 milyar TL'sini krediler oluşturdu. Krediler içinde uluslararası kuruluşların borcu 31.7 milyar TL, hükümet kuruluşlarının ise 8.6 milyar TL oldu.

Yunanistan'ın 80 milyar Euro'ya ihtiyacı var

Almanya Merkez Bankası Başkanı Axel Weber, Yunanistan'ın iflas etmemek için 80 milyar Euro'ya ihtiyacı olduğunu söyledi. Aynı zamanda Avrupa Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi olan Weber, Yunanistan'ın durumunun daha da bozulduğunu ifade etti. Wall Street Journal'da yer alan haberde, "Rakamların hızla değiştiği ortamda Yunanistan'ın durumu günden güne bozuluyor" dedi. Euro Bölgesi'ne üye ülkelerin maliye bakanları Yunanistan'a üç yıl için 30 milyar Euro yardım verilmesi konusunda anlaşmıştı. Uluslararası Para Fonu'nun da Yunanistan'a verilecek yardıma 15 milyar Euro destek vermesi bekleniyor.

Dubai borçlarını yapılandırmaya hız verecek

Körfez bölgesinin ticaret ve finans merkezi Dubai'nin en büyük şirket gruplarından Dubai World, borçlarının yeniden yapılandırılması amacıyla görüşmelere hız verecek. Bu çerçevede Dubai World, 26 milyar dolarlık borçlarını yeniden yapılandırmak üzere, bu hafta kredi veren bankalarla görüşmeler gerçekleştirecek. Dubai World'un borç yeniden yapılandırmasına hız vereceğini açıklaması ardından, Dubai'nin risklerini gösteren CDS'lerin değeri azalırken, Dubai Borsası'nda hisse senetleri ortalama yüzde 1.7 değer kazandı. Financial Times'da yer alan haberde, borç yapılandırması çerçevesinde herhangi bir borç indiriminin söz konusu olmayacağı ifade edilirken, Dubai yönetimine yakın kaynaklar şirketin borçların yüzde 60'lık bölümünü yapılandırmayı planladığını kaydediyorlar. Dubai World'ün yaklaşık 60 milyar dolarlık borçlarını yeniden yapılandırmak üzere Kasım ayında yaptığı girişim, dünya borsalarında sarsıntıya neden olmuş, borç verenler ve şirket koşulların 6 ay için değiştirilmemesini kararlaştırmıştı.

Esnafa ödeme kolaylığı geliyor

Devletin kamu alacaklarında uyguladığı faizler yüzde 2.5'ten yüzde 1.95'e çekildi. Bakanlar Kurulu'nun kararıyla gecikme zammında yapılan bu indirim çerçevesinde, devlete vergi ve sosyal güvenlik primi borcu bulunan işadamlarına ödeme yolu açıldı. İndirimle devletin vergi borçlarına uyguladığı faizin yüzde 30'luk maliyeti yüzde 23.4'e indi. Bakanlar Kurulu kararında, gecikme zammı oranının her ay için ayrı ayrı uygulanması da yer aldı. Bu çerçevede her ay için uygulanacak yüzde 1.95'lik faiz bileşik olarak hesaplanıp faiz yükünü artırmayacak. Yapılan indirimin eski borçlara herhangi bir faydası bulunmuyor. Faiz indirimi sonrası başta esnaf ve sanatkarlar olmak üzere devlete borcu olanlar yeni şartlarla borcunu kapatma şansını yakalayacak. Maliye'nin son verilerine göre, kamunun tahsil edemediği alacağın toplamı 130 milyar lirayı buluyor.

Çek mağdurlarına şartlı tahliye kapısı aralandı

Mali krizin de etkisiyle sayıları hızla artan çek mağdurlarına şartlı tahliye geliyor. Meclis Adalet Komisyonu’nda bulunan ve Hazine’nin itirazı üzerine görüşmeleri ertelenen Çek Yasa Tasarısı'nda uzlaşmaya varıldı. 2010 öncesinde Meclis'ten geçirilmesi planlanan yasa tasarısıyla, taraflar arasında kredi kartı borcunda yapılana benzer bir borç yapılandırılması getirilecek. Çek Yasa Tasarısındaki düzenleme ile cezaevindeki 2 bin dolayındaki mahkuma tahliye yolu açılacak. Borç yapılandırmasıyla şartlı tahliye olan borçlu, borcunu bir yıl içinde ödemezse, eski suçuna yenisi de işlenerek hapisle cezalandırılacak. Karşılıksız çek nedeniyle 2009 yılının ilk 7 ayında açılan dava sayısı 159 bini aşmıştı. Çek suçları nedeniyle yerel mahkemelerde 400 bin dolayında kişi hakkında, 1 milyona yakın dosya bulunuyor. Yargıtay’da ise 45 bini dairelerde, 70 bini Yargıtay Savcılığı’nda olmak üzere 115 bin dosya görüşülmeyi bekliyor. Tasarıda çek hesabı sahibi kişinin, adına çek düzenlemek üzere başkasını “vekil” tayin etmesini önleyen düzenleme de yapıldı. Bu çerçevede işyeri sahibine ait çeklere imza atmak zorunda kalan çalışanlar da hapisten çıkabilecekler.

Bankalardan kart mağdurlarına yeni imkan

Kredi kartı borcunun yeniden yapılandırılmasında yasal süre 4 Eylül'de sona ererken, bankalar süreyi uzatarak kart borçlularına yeni imkan sağladı. Bu çerçevede iki banka borç yapılandırmak amacıyla süreyi 15 gün uzatırken, bunu diğer bankaların da izlemesi bekleniyor. Bankalar Birliği verilerine göre, takibe düşen borçluların yüzde 30'luk bir bölümü yeniden yapılandırmak üzere başvurdu. Özellikle başvuru süresinin bitimine doğru borçluların ilgisinin artması ardından, bankalar gönüllü olarak yeniden yapılandırma süresini uzatmayı tercih etti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı Tevfik Bilgin, geçen hafta bankalara ek süre tanımaları için çağrıda bulunmuştu. Sürenin uzatılmasıyla kart borçlularının yarıya yakınının borç yapılandırmaya başvurması bekleniyor. 875 bin kişi yeniden yapılandırma kapsamına girerken, bu kişilerin icraya düşmüş kredi kartı borcu toplamı 3.1 milyar liraya ulaşıyor.

Kart borcunu ödeyemeyenler yüzde 13 arttı

Kriz döneminde kredi kartlarının ödeme aracı yerine kredi aracı olarak kullanılması, ödenemeyen kredi kartı borçlarını artırdı. BDDK verilerine göre, Haziran ayında kredi kartı borcunu ödeyemeyenlerin sayısı yüzde 13 artışla 94 bin 500'ü buldu. Bir kişinin tüm yıllar içinde bir kez sayılması ile yapılan hesaplamaya göre, 2004 yılından bu yana bireysel kredi ve kredi kartları borçlarını ödememiş kişilerin sayısı ise 1 milyon 541 bine çıktı. Bu sayının 1 milyon 70 binlik bölümünü kart borcunu ödeyemeyenler oluşturuyor. Diğer yandan, açıklanan veriler Türkiye'nin üç büyük ili İstanbul, Ankara ve İzmir'in mevduat toplamada liderlik yaptığını ortaya koydu. BDDK verilerine göre, Haziran sonu itibarıyla 438.9 milyar liralık
toplam mevduatın yüzde 77.4'lük bölümü üç büyük ilden toplanıyor. İstanbul 198.4 milyar lirayla mevduatın yüzde 45.2'lik bölümünü toplarken, Ankara'da toplanan mevduat 69.9 milyar lirayla toplam mevduatın yüzde 15.9'luk bölümünü oluşturdu. İzmir'de yerleşiklerin mevduatı ise 27.4 milyar lirayla toplam mevduatın yüzde 6.2'sini oluşturdu.

Bernanke'den 'sistemik risk sürüyor' uyarısı

ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke, ekonomik krizden çıkış sürecinin yılın son çeyreğinden itibaren başlayacağını öngörürken, sistemik risklerin devam ettiğine dikkat çekti. Bernanke, dört yıllık görev süresinin son Kongre Bankacılık Komitesi konuşmasında, Amerikan ekonomisinin geleceğine yönelik kapsamlı mesajlar verdi. Bernanke, "Finans sisteminde kırılganlık riski halen devam ediyor. Bankacılık sistemimiz şimdiye kadar kuruluşların aşırı büyüklüklerine dayanıyordu. Şu andan sonra bu durum değişecek" dedi. Bernanke, "Sistemik risklerin ölçülmesi için yeni araçlara ihtiyaç var" dedi. Bernanke, ABD Merkez Bankası'nın elinde sistemi düzenleyecek "çok fazla güç" bulunduğuna işaret ederken, TARP fonundan yararlanan 19 büyük bankaya yapılan stres testlerinin bu bankaların sermaye yapılarının son derece güçlendiğine işaret ettiğini söyledi. ABD Merkez Bankası Başkanı, canlanmanın tüketimin gücüyle gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine yönelik Kongre üyelerinin sorusunu yanıtlarken de, "Küresel büyümeyi canlandıracakların başında artık Amerikan tüketicileri yer almayacak" dedi. Kredi kartı şirketlerinin müşterilerine olan yaklaşımlarının sorunlu olduğuna işaret eden Bernanke, küçük ve orta ölçekli firmaların yeni kredi bulmakta zorlandığını da vurguladı.

Hükümet kart borçlusuna nefes aldıracak

Hükümet, küresel mali krizin baskısıyla yüzde 9,6'ya çıkan ödenmeyen kredi kartı borçlarının giderilmesi amacıyla devreye girdi. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'ın müjdesini verdiği kapsamlı kredi kartı düzenlemesi üç aşamalı olacak.
 
İlk aşamada kredi kartı kullanım bedeli sınırlanacak. Düzenleme devreye girdiğinde bankalar kredi kartı sahiplerinden en fazla 35 lira kart kullanım bedeli alacaklar. Söz konusu bedel kredi kartının limitine göre belirlenecek. Bir diğer deyişle, kartın limiti 5 bin lira ise kart bedeli yüzde 1'e denk düşen 50 lira yerine üst sınır olan 35 lira olacak.

Kart borcunun en az ödeme tutarı da yine bu yeniden yapılanma çerçevesinde şekillenecek. Yeni sistemde en az ödeme tutarında son sözü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) söyleyecek. BDDK, tutarı tüketicinin ödeme alışkanlıklarına göre yüzde 30 artırıp azaltabilecek.

Örneğin banka kredi kartı borcu bin lira olan bir kişinin en düşük ödeme tutarını 150 lira olarak belirlediyse, BDDK tüketiciye bu tutarın yüzde 30 altını yani 105 lirayı ya da yüzde 30 üstünü yani 195 lirayı teklif edebilecek. BDDK, bu ayrımı yaparken kart borcunun zamanında ödenme sıklığını esas alacak.

KART BORÇLARINA DÜZENLEME

Yeni düzenleme zamanında ödenmeyen ve temerrüde düşen kredi kartı borçlarını da düzenliyor.  Temerrüde düşen tutar Mayıs 2006'da bin lira, bin 502 liraya inecek. Düzenlemede başlangıç tarihi 31 Mayıs 2009 olarak belirlendi.

Yetkililer birikmiş ve ödenmemiş borcun anapara ve faizine bu tarihe kadar bir toplam borç hesaplayacak. Hesap yapılırken bankaların 3 ay vadeli mevduat hesabı için faiz esas alınacak.  Ardından hesaplama yeniden yapılacak. Borçlu eğer, "Borcumu peşin ödemek istiyorum" derse faiz alınmayacak.

Kart borçlusunun taksitlendirme istemesi halinde ise, o zaman katsayılar devreye girecek. Söz konusu katsayılar 6 ay için yüzde 1.04, 12 ay için 1.08, 24 ay için 1.18, 36 ay için 1.26 olarak belirlendi. 

Yani anapara ve faiziyle sözgelimi 5 bin TL borcu olan bir kişi, bu borcu 6 ayda ödemek isterse borcu 5 bin 200 liraya çıkacak. Tüketici borcunu 12 aya bölmek isterse 5 bin 400 TL, 24 ayda ödemek isterse 5 bin 900 TL ve 36 ayda ödemek isterse 6 bin 300 TL ödeyecek.