Geithner: Wall Street alışkanlıkları değiştirecek

Mali krizi tetikleyen riskli işlemleri ve aldıkları yüksek primler nedeniyle eleştirilen Wall Street'te düzenlemeler yoğunlaşacak. Amerikan Maliye Bakanı Tim Geithner, Wall Street'in eski
alışkanlıklarına geri dönmesine izin verilmeyeceğini söyledi. Finans çevrelerinin gazetesi Wall Street Journal'a konuşan Geithner,yönetimin piyasaya düzen getirecek planda kararlı olduğunu kaydetti. Geithner, yaptığı açıklamada, "Büyük bankalar artık daha düşük kaldıraçla ve daha ölçülü likidite desteği ile çalışıyorlar. Kötü varlıklardan kurtulma ve temizlik sonucu bilançolar önemli ölçüde küçülmüş durumda. Sistemin en zayıf halkaları artık yok" dedi. Finans sektörünü destekleyecek önlemlerle bankaların daha güçlendiğini kaydeden Geithner, "Bankalar artık daha düşük faizlerle kredi kullandırabilecek. Karlılık artık geri dönmüş durumda" dedi. Diğer yandan, ABD yönetimi sektördeki primlerin denetimini sağlamak amacıyla özel temsilci atıyor. Kenneth Feinberg adlı temsilci, en yüksek rakamlar ödenen 7 firmadan 100 çalışana ödenen primleri değerlendirerek, herhangi bir usülsüzlüğe engel olacak.

Avrupa'nın otomotiv devleri birleşiyor

Mali krizin yarattığı baskıyla iflasların gündeme geldiği otomotiv sektöründe, şirket birleşme ve satın almaları hız kazanıyor. Avrupa'nın en büyük otomotiv şirketi Alman Volkswagen, spor otomobil üreticisi Porsche ile birleşiyor. Volkswagen, Porsche'nin yüzde 42'sini 3.3 milyar euroya satın almak üzere anlaşma imzaladı. Uzun süren pazarlıkların sonunda yapılan anlaşmayla, Volkswagen Porsche'ye ait Avrupa'nın en büyük bayi ağını da bünyesine katmış olacak. İki firmanın karmaşık birleşme sürecini 2011 yılında tamamlaması bekleniyor. Birleşme görüşmeleri, geçen ay bu fikre olumlu bakmayan Porsche CEO'su Wendelin Wiedeking'in görevine son verilmesiyle sonuçlanmıştı. Birleşme kararını açıklayan Volkswagen CEO'su Martin Winterkorn anlaşmanın her iki şirket açısından da önemli bir adım olduğunu kaydetti. Winterkorn, "Volkswagen ve Porsche bugün umut vaat eden yeni bir dönem başlıyor. Porsche, yeni araçlar geliştirmeye, üretmeye ve satmaya devam edecek. Fabrikaların kapatılması söz konusu değil" dedi. 2011'de tamamlanacak bu süreçten iki şirketin de karlı çıkacağını söyleyen Porsche CEO'su Michael Macht da, birleşmenin olumlu meyveler vereceğini kaydetti. Birleşik otomotiv şirketinin 10 markası arasında Audi, Bentley, Bugatti, Seat, Skoda ve Lamborghini de yer alıyor.

Karşılıksız çek rekor düzeyde

Hükümetin önlem paketleriyle yılın ilk iki ayına göre sanayi üretimi ve kapasite kullanımı gibi öncü göstergelerde toparlanma gözlenmesine karşılık, küçük ve orta ölçekli işletmelerin borç sorunu büyüyor. Merkez Bankası'nın protestolu senet ve karşılıksız çekle ilgili verileri esnafın sorunlarının giderek arttığını ortaya koyuyor. Protestolu senet tutarı yılın ilk yarısında yüzde 29.3 artışla 3.8 milyar liraya yükselirken, bu rakam 2008'in ilk yarısında 2.9 milyar lira düzeyindeydi. Protestolu senetlerin en fazla arttığı bölge ise yüzde 31'le İç Anadolu Bölgesi. Esnafın mali durumunu gösteren bir diğer önemli gösterge olan karşılıksız çek sayısında da önemli artışlar dikkati çekiyor. 2007 Temmuz ile 2008 Temmuz ayları arasında karşılıksız çek sayısı yüzde 11.5 artarken, 2008'den 2009'a bakıldığında oranın yüzde 28.2'ye çıktığı göze çarpıyor. Bir diğer deyişle Türkiye'de her ay yaklaşık 100 bin adede yakın çek karşılıksız çıkıyor ve hukuki işleme tabi oluyor. Karşılıksız çek ve senetlerin toplam satışlara oranı ise 2008 yılında yüzde 4.6'dan, bu yıl aynı dönemde yüzde 7.1'e çıkmış durumda. Önlemlere karşılık alışverişte ciddi bir canlanma olmadığını kaydeden esnaf temsilcileri, tıkanıklığın yaklaşan Ramazan döneminde de süreceğinden endişe ediyor.

FED tahvil önlemlerini sürdürüyor

Krizle birlikte parasal genişlemeye hız vererek ekonomide canlanmaya destek olan Amerikan Merkez Bankası, durgunluk döneminde en zorlu günlerin geride kaldığını açıkladı. Merkez Bankası, önlemler çerçevesinde kısa vadeli faiz oranlarını değiştirmeyerek 0-0.25 aralığında bıraktı. Amerikan Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamada, durgunluğun sona yaklaştığı mesajı verilirken, tam anlamıyla durgunluk sona erene kadar düşük faiz politikasının korunacağı kaydedildi. İki yıldan bu yana kesintisiz olarak faiz indirimi yapan Amerikan Merkez Bankası, bu süreçte ilk kez olumlu mesaj vermiş oldu. Merkez Bankası, ayrıca finans sektörünü desteklemek amacıyla 1.4 trilyon dolarlık tahvil alım programını Ekim ayına kadar uzattı. Ekonomistler, canlanmanın devam edeceğine yönelik güçlü göstergeler olduğunu kaydederken, yılın son çeyreğinden itibaren pozitif büyüme rakamlarının gözlenebileceği görüşündeler.

Avrupa'da canlanma rüzgarı esiyor

Hükümetlerin canlanmaya yönelik önlemleri sonuçlarını vermeye başladı. Avrupa'nın en büyük ekonomileri Almanya ve Fransa'da krizle başlayan durgunluk sona erdi. Yılın ikinci çeyreğinde Almanya ve Fransa ekonomileri yüzde 0.3 büyüdü. İki ülkede de özel tüketimin canlanması ve artan kamu yatırımları etkili oldu. Büyüme verilerini değerlendiren Fransa Maliye Bakanı Christine Lagarde, "Büyüme verileri süprriz oldu. Fransa'da bir yıldan bu yana devam eden daralma yerini canlanmaya bıraktı" dedi. Ekonomistler, iki ülkede de durgunluktan bu kadar çabuk çıkılmasını sürpriz olarak değerlendirdi. Alman ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 3.5 daralırken, Fransa ekonomisi yüzde 1.3 küçülmüştü. Diğer yandan, Avrupa ortak para birimi euroyu kullanan 16 ülkede ise ekonomi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0.1 daraldı. Yıllık bazda ise daralma yüzde 4.6 olarak gerçekleşti. Euro Bölgesi'nde ekonomi yılın ilk çeyreğinde yüzde 2.5 daralmıştı.

Varlık Barışı ikinci aşamaya geçiyor

Yastık altındaki tasarrufların ekonomiye kazandırılması için Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan varlık barışı uygulamasında ikinci aşamaya geçiliyor. 1 Haziran'a kadar kayıtlara girmeyen varlıkların 30 Eylül akşamına kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairelerine beyan edilmesi gerekiyor. Düzenlemeye katılacak kişi ve kurumların iştirak satışlarından doğan kazançları, yurtdışında temin ettikleri ticari kazançlarını beyan etmeleri halinde kendilerinden 28 Şubat 2010'a kadar vergi ve kurumlar vergisi alınmayacak. İkinci Varlık Barışı uygulamasından 15 milyar lira gelir bekleyen Maliye Bakanlığı, bu çerçevede yurtiçi ve yurtdışında kapsamlı tanıtım kampanyası da hazırladı. Kampanya kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığı'nca bastırılan 10 bin afiş ve binlerce broşürle kişi ve kuruluşlar varlık barışından yararlanmaya çağrılacak. Yurtdışındaki tanıtım çerçevesinde Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda ve İsviçre gibi ülkelerde Türk işadamlarının da katılımıyla toplantılar düzenlenmesi de söz konusu olacak.

Ekonomistler "Bernanke ile devam" diyor

Mali krizde faiz indirimi, parasal genişleme ve batık aktiflerin
temizlenmesi aşamasında aldığı kararlarla Amerika'daki finans
sektörünü batmanın eşiğinden kurtaran Merkez Bankası Başkanı Ben
Bernanke'nin görev süresi Ocak ayında doluyor. Kriz sürecinde aldığı kararlarla kamuoyu araştırmalarında ülkenin en güvenilen ismi konumuna gelen Bernanke'nin ikinci dönem için aday gösterileceğine kesin gözüyle bakılıyor. Amerikan finans çevrelerinin gazetesi Wall Street Journal'ın 50 ekonomist arasında yaptığı ankete göre, ekonomistlerin yüzde 71'i Başkan Barack Obama'nın Bernanke'yi aday göstereceğine inanıyor. 2006 başında göreve başlayan Bernanke'nin kriz yönetiminde elde ettiği yüksek deneyimle 4 yıl daha FED yönetiminde kalması gerektiğini düşünen ekonomistler, Bernanke'nin aday gösterilmemesi halinde piyasalarda sağlanan güvenin sarsılacağı görüşündeler. Anket, 2007 Aralık ayında başlayan ekonomik durgunluğun da sonuna gelindiğini ortaya koyarken, Temmuz ayından itibaren ülke ekonomisinde toparlanmanın başladığını da belirledi.

Çin'de ihracattan canlanma işareti

Mali krizle sarsılan Çin'in ihracatı Temmuz ayında iyileşme sinyali verdi. İhracat Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 23.5 azalmasına karşılık, Haziran ayına göre yüzde 5.2 artış gösterdi. Ülke milli hasılasının yüzde 60'lık bölümünü oluşturan ihracattaki iyileşmede, küresel krizin canlanma önlemlerinin katkısıyla zayıflaması etkili oldu. Hükümet yetkilileri ise ihracattaki toparlanmaya karşılık, herşeyin yoluna girdiğini söylemek için erken olduğu görüşündeler. Çin Ticaret Bakanlığı Müsteşarı Fu Ziying, "Yılın ikinci yarısında dış ticaretin performansı için birşey söylemek güç. Küresel ekonomide canlanma yavaş seyrediyor" dedi. Müsteşar Fu, ABD ve Avrupa'da tüketim alışkanlarının değişmesi ile ihracatın farklılaştığını söylerken, Çin'in pazar payını korumak için yüksek çaba gösterdiğini kaydetti. Ekonomistler, açıklanan son sanayi üretimi verilerinin canlanmaya destek verdiğini ancak ekonominin hızlı bir toparlanmadan uzak olduğunu ifade ediyorlar.

ÖTV indirimi 151 bin ek satış getirdi

Mali krizin yarattığı durgunluk baskısını gidermek amacıyla hükümetin Mart ortasında başladığı Özel Tüketim Vergisi indirimi otomobil satışlarına destek verdi. ÖTV ve KDV indiriminin uygulandığı 16 Mart ile 15 Haziran döneimnde otomobil satışı 151 bini aştı. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ÖTV indiriminin uygulandığı tarihlerde yapılan otomobil satışının geçen yıla oranla yüzde 50 arttığını söyledi. Şimşek, ÖTV indirimi öncesindeki araç satışındaki azalmanın KDV ve ÖTV gelirlerini olumsuz yönde etkilediğini belirterek "Dolayısıyla özel tüketim vergisi oranlarının indirimi, araç satışlarını ve toplam KDV ile ÖTV gelirlerini artırdığından bütçeye çok önemli bir maliyet yükü yaratmadı" dedi. Hükümet, 16 Mart'ta aldığı kararla üç ay için motor hacmi 1600 cc'nin altındaki araçlarda Özel Tüketim Vergisi'ni yüzde 9'a indirmişti. Hükümet, Haziran başında aldığı kararla ÖTV oranını 9 puan artırarak yüzde 18'e yükseltmişti. ÖTV oranlarındaki artış karşısında otomotiv firmaları satışlarını korumak amacıyla kampanyalarla çözüm bulmaya çalışıyor.

Ham şeker fiyatı 28 yılın zirvesinde

Mali krizle tüm emtia fiyatlarının yarıya inmesi ardından, petrol, altın ve bakır gibi emtialardaki yükselişe şeker de eklendi. Londra Emtia Borsası'nda ham şekerin kile fiyatı 22 sent ile 1981 yılından bu yana en yüksek düzeye çıktı. Ekonomistler, ham şeker fiyatının hızlı yükselişinde yoğunlaşan arz endişesinin belirleyici olduğu görüşündeler. Dünyanın en büyük şeker üreticilerinden Brezilya'da şekerin etanole dönüştürülerek yakıt olarak kullanılmasının yarattığı baskı ve Hindistan'da şeker üretiminin mevsimsel koşulların dışında aşırı gerilemesi fiyatları yükseltti. Hindistan'da şeker üretimi geçen yıla oranla yüzde 45 gerilerken, uzmanlar bu yıl yağışlara bağlı olarak geçen yıla oranla büyük bir artış göstermeyeceğini öngörüyorlar. Hindistan'da şeker üretimini de yakından ilgilendiren Muson yağmurları son beş yılın en düşük düzeyinde bulunuyor. Ülkede şeker üretimiyle geçimini sürdüren kişi sayısı ise 235 milyonu buluyor.

GM, e-Bay'in açık artırmasında

Amerikan otomotiv devi General Motors, geçen ay iflas korumasından çıkması ardından ABD'deki pazar payını korumaya çalışıyor. Halen pazarda yüzde 19'luk payla lider konumundaki General Motors, satışlarını artırmak amacıyla internetin açık artırma sitesi e-Bay ile anlaştı. Anlaşmaya göre, General Motors, yeni çıkarttığı bazı modelleri internet üzerinden açık artırma ile satışa sunacak. İlk aşamada sadece şirketin yüzde 13.5 pazar payına sahip olduğu Kaliforniya Eyaleti'nde oturanların katılabileceği açık artırmalar 8 Eylül'e kadar sürecek. Açık artırmada GM'in Chevrolet, Buick, Pontiac ve GMC adlı dört markasından otomobiller satışa sunulacak. Buna göre, internetten aracı satın alan kişiler, eyaletteki 225 bayi aracılığıyla otomobillerine kavuşacak. Sektör temsilcileri şirketin attığı adımı olumlu olarak değerlendirirken, satışların bu şekilde kıpırdayacağını öngörüyorlar. General Motors, daha önce de iflas korumasından çıkmak amacıyla Avrupa'daki iştirakleri Saab ve Opel'i elden çıkartmıştı.

Ekonomistler 'alfabe çorbası'na düştü

Öncü göstergelerin krizden toparlanmaya işaret etmesi ekonomistlerin de birbirinden farklı öngörülerde bulunmasına neden oluyor. Marketwatch Başekonomisti Irwin Kellner'in makalesi de, halen önümüzdeki 'alfabe çorbası'na açıklık getiriyor. Irwin Kellner: Economists argue over how to spell recovery

İhracatta yıl sonu öngörüsü 104 milyar dolar

Küresel krizden çıkış sinyallerinin yoğunlaşması, Türk ekonomisine yönelik beklentileri de olumlu yönde etkiliyor. Yılın ilk yarısında geçen yıla oranla yüzde 30.6 düşüşle 47.7 milyar dolarda kalan ihracatın, durgunluğun hız kesmesiyle bu yıl sonu 91.7 milyar dolara çıkması bekleniyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden yapılan hesaplamalara göre, yılın ikinci yarısında canlanmanın devam etmesi yıl sonu ihracatının 104 milyar dolara çıkmasına neden olacak. Yıl sonu ithalatın 118,9 milyar dolar olması beklenirken; ilk yarıdaki seyrin devam etmesi halinde dış ticaret açığının yıl sonu 27,2 milyar dolara düşmesi bekleniyor. Bu arada, ilk 6 ayda en fazla ihracatın yapıldığı ülke olan Almanya'ya yıl sonunda, 8.4 milyar dolarlık ihracat yapılması bekleniyor. Ocak-Haziran döneminde en fazla ithalatın gerçekleştirildiği Rusya Federasyonu'ndan da yapılan ithalatın yıl sonunda 16.6 milyar doları bulması öngörülüyor.

Kart borcunu ödeyemeyenler yüzde 13 arttı

Kriz döneminde kredi kartlarının ödeme aracı yerine kredi aracı olarak kullanılması, ödenemeyen kredi kartı borçlarını artırdı. BDDK verilerine göre, Haziran ayında kredi kartı borcunu ödeyemeyenlerin sayısı yüzde 13 artışla 94 bin 500'ü buldu. Bir kişinin tüm yıllar içinde bir kez sayılması ile yapılan hesaplamaya göre, 2004 yılından bu yana bireysel kredi ve kredi kartları borçlarını ödememiş kişilerin sayısı ise 1 milyon 541 bine çıktı. Bu sayının 1 milyon 70 binlik bölümünü kart borcunu ödeyemeyenler oluşturuyor. Diğer yandan, açıklanan veriler Türkiye'nin üç büyük ili İstanbul, Ankara ve İzmir'in mevduat toplamada liderlik yaptığını ortaya koydu. BDDK verilerine göre, Haziran sonu itibarıyla 438.9 milyar liralık
toplam mevduatın yüzde 77.4'lük bölümü üç büyük ilden toplanıyor. İstanbul 198.4 milyar lirayla mevduatın yüzde 45.2'lik bölümünü toplarken, Ankara'da toplanan mevduat 69.9 milyar lirayla toplam mevduatın yüzde 15.9'luk bölümünü oluşturdu. İzmir'de yerleşiklerin mevduatı ise 27.4 milyar lirayla toplam mevduatın yüzde 6.2'sini oluşturdu.

Sanayi üretimindeki toparlanma Haziran'da da sürdü.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun verilerine göre,, ekonominin öncü göstergesi olan Sanayi Endeksi, Haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9,7 düşüş göstermesine rağmen önceki aya göre yüzde 7,3 arttı. Yüzde 9,7'lik daralma, yılbaşından bu yana en düşük oranlı küçülme oldu. Yapılan anketlerde, uzmanlar yüzde 12'nin üzerinde daralma bekliyorlardı. Haziran'da imalat sanayinde daralma yüzde 10.6 olurken, ana sanayi grupları itbarıyla bakıldığında en büyük gerileme yüzde 10.8 ara malı üretiminde yaşandı. TÜİK verilerine göre, dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 15, tekstil ve giyim sanayi ise yüzde 12'lik bir düzelme yaşadı Haziran'da ana sanayi grupları arasında en yüksek daralmayı ise yüzde 29.7 ile sermaye malı imalatı yaşadı. İmalat sanayi alt grupları incelendiğinde ise en yüksek düşüş oranı yüzde 36.5 ile diğer ulaşım araçlarının imalatında gerçekleşti. Üretimdeki daralma şubat ayında yüzde 23.8'le rekor kırmıştı. Endeks o tarihten bu yana toparlanma eğilimini koruyor.